Жүргізуші. – Бұл – «Дұрыс сөйлейік!» атты бағдарламалар циклі. Ендігі сауалымыз ғылыми стильдің ауызша формасының интонациялық ерекшеліктері жайлы болмақ.

Анар ханым. – Иә, Самат, біз алдыңғы бағдарламаларда есіңізде болса, көркем әдебиет стилінің ауызша формасы мен публицистика стилінің ауызша формасының интонациялық талаптары туралы айттық. Бұл екеуінде де дауысты ойнатуға болады дегенбіз. Тыңдарманның есінде болса... Дауысты құбылтуға болады. Керек жерлерінде әртүрлі паузаларды қоюға болады, яғни сөйлеп тұрған адамның өзінің прагматикасына қарай. Жеткізіп отырған ақпарат арқылы өзінің тыңдармандарына әсер ету үшін, интонациялық құралдардың кез келгенін пайдалана алады. Бірақ енді шектен тыс көп пайдаланып жіберсе де, сөзді бұзатынын байқадық. Ал енді ғылыми стильдің осылардан қандай ерекшелігі бар дегенде. Ғылыми стильдегі мәтінде дауыстағы ойнақылық, эмоциялық болмаған дұрыс. Мысалы, енді сіз публицистикалық стильдің кейбір ойнақылық, тіпті шоу-бағдарламалар жүргізіп жатсаңыз, қызықты бір жаңалықтар жүргізіп жатсаңыз талап етіледі сондай, тұстары болып қалады. Көркем әдебиет стилінде де дауыстың ойнақылығы сондай керемет қажет болатын жанр бар, ол -  балалар әдебиеті жанры. Мысалы, балаларға арналған ертегілерді оқыған кезде сол ертегі кейіпкерлерінің даусына салу керек және оны жай сала салмай, сол баланың түсінетін құралдарымен салу керек. Бала түсінетін интонациялық бірліктерді пайдаланған абзал. Осындай бүкіл талаптарға жауап беретін біздің дикторымыз бар. Сауық Жақанова апамыздың, сол кісінің радиодан балаларға арналған ертегісін тыңдағанда, балалар түгілі ересек адамның өзі сол ертегінің ішінде жүргендей болады. Алдынан қасқыр шыға келгендей болады. Немесе қосаяқпен бірге далада қасқырдан ентігіп, қашып бара жатқандай боласың. Немесе арыстандай ақырып, сол арыстанның жанында сен де аңдардың патшасы сияқты ақырып тұрғаныңды сезінесің. Сіздің ертегінің ішіне кіріп кетуіңізге осының барлығына себеп болып тұрған, сол Сауық апамыздың даусының ойнақылығы, интонациясының ерекшелігі. Осындай нтонациясының көркемдігі әсер етеді.

Жүргізуші. Сонымен қатар, Зәмзәгүл әжеміздің ертегілері, Айдос атамыздың ертегілері бар.

Анар ханым. – Айдос атамыздың да, Зәмзәгүл әжеміздің ертегілерін қазіргі кезде балалар тұрмақ, ересектер сүйсініп тыңдайды. Міне, бұл интонациялық ойнақылық. Ал енді ғылыми стильде осының біреуі болмау керек. Өйткені сіз ғылыми стильдегі мәтінді сондай ойнақы интонациямен оқысаңыз, ғылыми жаңалығыңыздан түк  те қалмайды. Енді осы ғылыми мәтіндердің ауызша формасының тағы бір ерекшелігі – оларда, жалпы алғанда, орташа немесе баяу қарқында, сол мәтіннің бөліктері мен сөйлемдер арасында орташа немесе көлемді кідірістер жасалып оқылуы керек. Дауыс әуезі бірқалыпты болу керек. Әуен мен дауыс қаттылығы арасында айтарлықтай айырмашылық болмау керек. Мәтіннің мазмұны үшін маңызды терминдік мағынадағы тірек сөздер, әсіресе терминдік мағынадағы сөздер енді тірек сөздер болады көбіне көп. Басқа сөздер де тірек болады, дегенмен осы мәтіннің өн бойында ой екпіні арқылы ерекшелеп, мәтін сөз ағымы бірліктеріне тілдің барлық заңдылықтарын сақтай отырып бөліну керек. Мысалы керек емес тұстан пауза қоюға болмайды. Айттық қой бағана, журналист мамандар мәтінде кейде әдейі қойылмайтын жерде пауза қойып, жұршылықтың назарын аударады дедік. Міне, осындай эффектілерді көп жасай беруге болмайды. Тіпті мүлде жасауға болмайды десе де болады, ғылыми стильде. Енді эмоциялық пааузалар болуы мүмкін, ғылыми ауызша сөзіңізде болғаны да жақсы. Бірақ олар көбейіп кетсе де, онша жақсы емес енді. Осындай ерекшелігі бар.

Жүргізуші. – Түсінікті, рақмет!