Жүргізуші. - Бұл  «Дұрыс сөйлейік!» атты бағдарламалар циклі. Ендігі сабағымызда, Анар ханым, ісқағаз стилінің ауызша формасы жайлы әңгіме қозғасақ.

Анар ханым. - Иә, Самат. Сен ісқағаз стилі деп қолдандың. Ол маған ұнап отыр. Өйткені алдыңғы сабақтарда біз ресми стиль деп айтқанбыз. Ресми стильдің тағы да бір балама атауы бар. Дұрыс айтасың, ол – ісқағаз стилі. Бүгін енді біз әңгімені айтқан кезде, оны жұртшылық түсініп отыр, ол қандай қарым-қатынас екенін. Субардинация сақталатын, ресми қарым-қатынаста, іскери қарым-қатынаста қолданылатын осы – ісқағаз стилі. Енді ісқағаз стиліндегі бүкіл қарым-қатынас тек қағаз жүзінде жүзеге асырылады деп ойлаушылар да бар. Бірақ енді, өздеріңіз білесіздер, жұмыста сіздер әріптестеріңізбен сөйлескенде немесе бір іскери мәселелерді талқылаған кезде, енді мен әріптестеріңізбен асханаға барып, өздеріңіздің  жеке проблемаларыңызды айтқан кездегі сөзді айтып отырған жоқпын. Мысалы, әріптестеріңізбен бір іс мәселесі жөнінде сөйлессеңіз немесе бастығыңызбен сөйлескен кезде іске қатысты осы... осы кезде, ісқағаз стилінің немесе ресми стильдің ауызша формасы жүзеге асады. Енді осы ауызша форманың, ресми қатынастағы ауызша тілдің өзінің ерекшеліктері бар. Ауызша енді...ауызша форма болғандықтан, алдыңғы сабақтарда да айттық. Мынау екеуара қарым-қатынастағы кейбір сөйлеу бейресми  қарым-қатынастың  элементтері қолданылады. Яғни сіздің бұл жерде ым-ишараттарды да қолдануыңызға мүмкіндік бар. Дауысыңызды әртүрлі қылып құбылтуға да мүмкіндік болады.   Осыған мүмкіндік бар, осыны қолдануға болады екен деп тым оны асыра жіберсеңіз де болмайды. Мысалы, ресми қарым-қатынаста міңгірлеп сөйлеген негізі жақсы емес, мұрынның астынан сөйлеген немесе қайта-қайта беті-қолын жыбырлата беру, саусақтарын ойнатып отыру, аяғын жыбырлатып отыру деген сияқты мынандай қайта-қайта қайталана беретін қозғалыстар бұл ауызша қарым-қатынасты ауырлатады. Ауызша қарым-қатынастың жүзеге асуына кедергі жасайды ресми жағдайда. Енді тағы да бір ерекшелігі бұл жерде дегенмен де, енді тым ресми болып кетуге де болмайды. Өйткені қазақы мәдениеттің элементтерін де сақтаған жөн. Мысалы, үлкен кісілерді көрген кезде, оларға қатысты әдеп бойынша амандасқан абзал.

Жүргізуші. – Ізеттілік танытып.

Анар ханым. – Ізеттілік танытып, иә. «Ақсақал» деген сияқты сөздерді қолданған дұрыс. Енді тым құрғақ сөйлеуге де болмайды. Мысалы, «Абай ақын... Абай Құнанбаевтың  өлеңінде осылай жазылған деген сияқтыны», мысалы, «деген сияқты қолданысты Ұлы Абай ақынның өлеңінде деп айтсаңыз да» артықшылығы жоқ. Кейбір осындай қазақтың мәдениетіне тән, өзінің Ұлы адамдарын қадірлеу, құрметтеу, олардың атының алдына осындай теңеу, өздеріне тиесілі болып, халық арасында әбден бекіп қалған, сіңіп қалған эпитеттерді ауызша, ресми қарым-қатынаста қолданудың ешқандай сөкеттігі жоқ. Дегенмен де, осындайларды қолданамын деп, асыра сілтеп жіберген де дұрыс емес. Кеше ғана еңбек жазып, кеше ғана өзінің  ғана бір шағын ортасында танымал болған адамдарды, мысалы, «Әйгілі қаламгер, бәріне аты жайылған жазушы» деген сияқты осындай асыра сілтеп қолданудың да бұл жерде басы артық. Сол сияқты, ауызша қарым-қатынасты жүзеге асырған кезде, ізет білдірудің, рұқсат сұраудың, рұқсат етудің, кешірім сұраудың, қарсылық  білдірудің тағы да басқа сыпайы формаларын қолданған дұрыс. «Жоқ! Бұлай емес! Мен бұған қарсымын!» - дегеннен гөрі, «Осы дұрыс емес болар. Менің ойымша, бұндай шешімге бармаған жөн» - деген сияқты, осындай сыпайы формаларды қолданған дұрыс немесе «Тапсырманы орындаңыздар!» - дегеннен гөрі, «Тапсырманы осындай уақытта орындағандарыңыз дұрыс. Орындауыңыз тиіс еді.  Солай талап етіліп жатыр» - деген сияқты осындай қарапайым неғұрлым, адамды өзіне соншалық тартатын формаларды қолданған дұрыс. Себебі іскери қарым-қатынастың бірінші мақсаты – адамды бір іске жұмылдыру, бір істі орындату. Сондықтан сіз сол адамға істі орындату үшін алдымен ол кісінің көңілін аулайсыз. Әрине көңілін аулау керек екен деп, енді оған жағымпазданудың, иә, оны асыра мақтаудың да қажеті жоқ.

Жүргізуші. – Дұрыс айтасыз! Көп рақмет, Анар ханым! Ісқағаз стилінің ауызша формасы жайлы біраз мәліметтерге қанық болдық.