Әкім Тарази
Әкім Тарази
Әкім Тарази – ақиқатты бүкпесіз, ашық айтудан айнымаған, жалтақтауды, жалпақтауды білмейтін, дақпыртты, даурыққанды, желпініп-желіккенді жақтырмайтын, өзімен-өзі оңаша болғанды ұнататын; шығармашылық өнерге аса жауапкершілікпен қарайтын дара суреткер. Жамбылдың қызыл жолбарысы секілді көзге көрінбейтін, күндіз-түні қорғап жүретін, қия бастырмайтын, үнемі қамшылап отыратын Бүлкілбайы бар жазушы.
Мерзімдібаспасөздежарияланғаналғашқыәңгімелеріарқылы-ақоқырманныңықыласынабөленді. Айтулы қаламгер болатындығын, алысқа шабатындығын танытты. Шуу дегеннен-ақ шоқтығы биік жазушы ретінде қалыптасты. Кітабы жиі оқылатын қаламгерге айналды.
Жазушы өзінің басынан кешкенді, көзі көргенді, түйсінгенді, жаны сезгенді ғана жазады. «Әр суреткер өзін-өзі жазады» деп Бальзак айтқандай, қаламгердің кейбір кейіпкерлерін өзінен бөліп ала алмайсың. «Тасжарғандағы» Омарды, «Жолы болғыш жігіттегі» Асау Бөкенді менавтордың өзіне ұқсатамын.
Әкім Таразидың «Тасжарған», «Шер», «Қиянат» деп аталатын романдарының қай-қайсысын; қай повесін, қай әңгімесін, қай пьесасын алсаңыз да шынайы өмірдің өзінен туатын бүкпесіз шындықтың, сан алуан тағдырдың, шырмауықтай шырматылған шытырман оқиғаның куәсі боласыз. Өзіңіз де сол оқиғалардың ішінде жүргендей сезінесіз, тіпті кейіпкерлерінің біріне айналып кете жаздайсыз.
Тарази базбіреулер сияқты көзін тырнап аша салысымен қолына қалам ұстаған жоқ, әдебиетке ұйқысын қандырып, өмірді терең ұғынып келді. Нені жазса да санамен жазады. Оның геройларын мынауысы жағымды, анауысы жағымсыз деп бөле алмайсыз. Заман, қоғам, адам өзгерсе де өзгермейтін Кірпішбайлардың қатар жүретіні содан.
Әкім Тарази – сегіз қырлы, бір сырлы қаламгер, терең ойдың адамы, философ жазушы, кәнігі зерттеуші, тағылымды тарихшы. Қаламгердің байтақ мұрасы да, Йакинф Бичурин мұраларын аударған ерен еңбегі де бағасын әлі толық алған жоқ. Сырлы сұхбаттарындағы, салиқалы әңгімелеріндегі байсалдылық пен тереңдіктің де сырын ешкім әлі ашқан жоқ. Осыған қарап бүгінде әдебиет сыншылары да кітап оқығанды қойған ба деп қаласың. Осы ретте ұлы ұстазымыз Мұхтар Әуезовтің мына бір сөзі еске түседі:
– Мен өзім теңдес, өзім құрбылас орыс достарымнан үш жыл кейін келемін. Олар «Евгений Онегинді» тоғыз жасында оқиды, ал мен он екі жасымда оқыдым, – деуші еді жарықтық.
Кемеліне келген үлкен қаламгер, Қазақстан Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Әкім Таразидің жеткен биігі – ұясын бұлтқа салған алып қыранның келбетін көз алдымызға елестетеді. Ол – уақыт шежірешісі, асыл сөздің ұстасы, ұлтының мақтанышы, заңғар жазушы, елінің көрнекті қайраткері. Уақыт озады, дәуір өзгереді, бірақ мұндай адамдар халқымен бірге жасай береді.
Мырзатай ЖОЛДАСБЕКОВ
