Өлеңге  адал  ақын

            Қасиетті Тәуелсіздік қазақ поэзиясына жаңа леп әкелді. Соның айғағы көктемгі бәйшешектей дүр етіп жаңа толқын туып, Поэзия әлеміне құлаш сермеді. Темірхан ақын оларға «Алтынкөпірліктер» деп айдар тақты.

            Осы жас толқынның ішінде Көкшелік буыршындардың да алдыңғы қатардан орын алуы бізді қуантты. Енді, міне, Алмас, Арман, Бауыржандар бастаған жаңа көштің соңын ала тағы бір топ жас ақындар танылып келе жатыр бүгінде.

Егіледі.

Санама сәуле болып төгіледі.

Өз-өзімен жүрген жұрт әуре болып,

Өлең жайлы, Мен жайлы не біледі?!

Бұл – Мерген Тоқсанбай! Соңғы бес-алты жылдың көлемінде «Мен – ақынмын!» деп өзеуреп жүрген бір топ жастардың өлеңін оқып, екшелеп жүрмін. Соның ішінде Мерген «өзгешелеу» сияқты болады да тұрады. Әбіштің Тыныштықбекті «біртүрлі ақын» дегені сияқты, мен де Мерген ақынның «өзгешелеулігі» барын байқадым.

            Негізгісі – Мергеннің ақын ретінде тұлғалық ішкі мәдениетінде поэтикалық талғам қалыптаса бастағандығы. Әйтпесе, ойхой, қазіргі көп жастың арындаған айқайы басымдырақ та, уызға татыр тұшымды  дүниесі аз болып тұр ғой.

            Поэзия – өнердегі өте киелі әлем. Оның құр шекпенін киіп алып, шен іздесең опа таппайсың. Мергеннің өлеңдеріндегі поэтикалық «доп-домалақ» шешімдері, толғамдары оның болашақта ойлы ақын болатынын меңзейді.

Там-тұмдап сабырдан арылып,

Ап-ауыр бір ойға малынып.

Шап-шағын бөлмеме сия алмай,

Үп-үлкен әлемнен сені іздеп,

                                       сабылып...

Осы өлеңінде күшейткіш сөздерді қолдану арқылы сабыр мен ойдың антитезалық  кереғарлығын  күрестіріп қойып, ақын өзінің адами іс-әрекетінің таразысына бойлауға барған.

            Поэзиядағы лирикалық дүниені (сезім, мұң, қуаныш, сабыр, төзім, көңіл т.б) тек айтып қана қою поэтикалық шешім болып табылмайды, оны «мендік», «өзіндік» тебіренісіңмен, талғамыңмен параллель таразыға тарту қажет. Лиризмді жай ғана констатациялау бүгінгі поэзия қажетсінбейді. Яғни, бүгінгі ақынның міндеті оны өзіне жекешелендіру. Мұны Асылзаттан, Ақбереннен, Танакөзден іздеген, үйренген дұрыс қазіргі жастарға. Мергеннен поэзиядағы осы бір талапты меңгере бастағанын байқауға болады.

            Әсіресе, элегиялық суреттеулері жақсы-ақ өрілген. Кәдімгідей өзінікі, Мергендікі. «Сезімді жүректе гүлдеген, әкетті күз ұрлап. Оқиын түнге өлең, Сыбызғы – самалдың тілінде ызыңдап» деп түнге өлең оқыса, «Ысырып ақ көрпесін – ақ тұманнан, Ақ айдын алқа тақты аққулардан» деп өзінше өрнектеген.

            Мерген ақынның өлеңдерінде жастық максимализм де, пессимизмдік жабығу, тарығу, мұңдану да бүгінгі қоғамның, ортаның өзінен алынған. «Жап-жасыл бағын бүрлетіп» алатын ақын «бақыт пен шаттықты тілеп, байқамай оятып алатын мұңын» қатар көрсете біледі өлеңдерінде.

             «Ассалаумағалейкум» деп алғашқы  тырнақалдысымен поэзия әлемінің есігін ашқан Мергеннің «Ностальгия» атты осы жинағында ақынды оңды-солды талдауды мақсат етпедік. Қайткенмен де кітапқа енген өлеңдерін бір демде оқып шығып, кемшілік тұстарын өзіне ғана «сакральный» етіп жеткіздік. Кітап бүгінгі он алты мен жиырма бестегі асау жүректі жастардың сүйсініп оқитын қойын кітапшасына  айналатынына кәміл сенеміз. Себебі, мұнда жастық дәуреннің, алаулаған албырт шақтың небір полотнолық шешімдері суретшілердің өздері бере алмайтын түрлі-түсті бояуларымен әрленген.

            Көкшелік жас дарыннан Рухы мықты, Жанға дәру болар, Көңілге қуат берер (үш бөліміне орай) туындылар күтеміз алдағы уақытта. Мергенді періште жүректі,  өлеңге адал ақын ретінде таниық дегім келеді. Өнердегі жолыңа сәттілік тілеймін!

Нұртас  АХАТҰЛЫ,

филология ғылымдарының  кандидаты,

«Қазақстан Республикасының білім беру ісінің үздігі», 

Ж.Мусин атындағы Көкшетау педагогика 

колледжінің директоры.