«Жазушы үшін «шоқтығы биік шығарма» деген бола ма екен әуелі? Оны оқырман бағалайтын еді ғой, әлбетте, нағыз есті оқырман... Мен көркем шығарманы көбіне былайша бағалауға тырысам:  жанр жігіне қарай, роман романға лайық, ал әңгіме мен хикаят өз салмағына сай тұрғыдан. Сондықтан роман жанры ұлы тау сілемі болса, сай-салалы, өзен-көлді, шың-құзды, қайнар-бастаулы, орман-тоғайлы, аң-құсты, ең бастысы – пенде мен адамды. Ал әңгіме осы ұлы сілемнің бір қойнау-қолатында өз түтінін түтеткен ұры қыстау сияқты, хикаятымыз ұлы таудың терең шатқалын мекендеген бір пұшпақ әлем секілді.

Демек, әр жанрдың шоқтығы биік шығармалары – тереңі түпсіз әңгімелері, қатпары қалың хикаяттары, соқпағы сонарлы романдары бар. Оларды бірінен-бірін артық санау – ағаттық.  Мысалы, «Лайбаран» мен «Кержақтың монологы» әңгімелерін алайық. «Лайбаранда» қазаққа ит етін жегізген қазіргі қоғам туралы  қозғалса, «Кержақтың монологы» әңгімесінде қазақтың он екі мүшесінің асылын кесіп алып, ұрпақсыз қалдыруды көксеген қоғамды және сондай ит-қоғам мен кержақ-қоғамға қалтқысыз қызмет еткен адамы туралы қозғалады. Негізгі идеясы осында, ал енді осы әңгімелердің бірінен бірі жоғары деп қайсысын бөле-жара айтасың? Олай болуы да мүмкін емес. Әр әңгіменің немесе роман, хикаяттың өз орны бар. Біреуі ұлы сілем тау алабының құз-шыңы болса, енді біреуі терең тау-шатқалы болады. 

Ал алда әлі де жазылатын шығармалардың да өз биігі, өз тереңі бар. Оған сол шығарма болмысы  куәгер, мазмұны төреші».

Асқар Алтай

kitap.kz сайтынан

http://ikitap.kz/index.php/easyblog/entry/as-ar-altaj-zhazushy-s-lba-aj-yn-s-ule-k-meski