Сәуле Жанпейісова, дәстүрлі әнші, Жамбыл облыстық филармониясының директоры: «ҚАЗАҚТЫҢ ӘНІ ӨЛСЕ, ӘДЕБИЕТІ ЖЕСІР ҚАЛАДЫ»

Солайша, бір-ақ күн ішінде жиналып, елге кеттім де қалдым. Ол уақытта облыстың басшысы Қанат Бозымбаев болатын. Мәдениеттің басында Айнұр Сәденова деген жас қыз отырған. Филармонияда үлкен айқай-шу туып жатқан уақытта келдім. Маған хабарласқан әкімнің идеология жөніндегі орынбасары Мейрамбек Төлепберген үш күн, үш түн бойы облыстық филармонияда қона-түней жүргендерін жеткізді. Себебі, әртістер Айнұр Сәденоваға қарсы шығып жатты. 25 жылға жуық басшылық бір адамның қолында болған да, өнер дамымай, тұралап қалған. Қалыптасып қалған жүйені өзгерту оңайға түспеген. Сол уақытта кім лайықты екенін іздегенде таңдау маған түсіпті.

      Облыстық филармонияның Баласағұн атындағы үлкен концерт залы бар. 1000 адамдық мұндай үлкен зал басқа ешбір облыстың филармониясында жоқ. Осындай жағдайда өнерді дамытпау қиянат болар еді.

Бұрын «Алатау» деген ән-би ансамблі болған екен, оны да филармонияға қосыпты. Мен келердің алдында ғана ұлт-аспаптар оркестрін құрыпты. Барлық облыстарда бар мұндай оркестр соған дейін Жамбылда жоқ екен. Міне, осы жұмыстың бәрін бір ретке келтіріп, бір жүйеге түсіру бағытында жұмыс жасадық. Сол үшін Алматыда үйімді, қызымды да қалдырып кеттім. Биыл ғана Астанаға барып Бейбітшілік пен келісім сарайында концерт бердік. Былтыр Алматыда оркестрдің концерті болды. Бір жылда Түркияда, Польшада мәдениет күндерін өткіздік.

– Туған топыраққа барғалы біз сізді композиторлық қырыңыздан танып жатырмыз. Соның ішінде Маралтайдың сөзіне жазылған «Алатау» атты әніңізді көпшілік жылы қабылдады. «Алатау, сен де ғаріп, мен де ғаріп» деген сөзге ән жазу үшін де әлдене түрткі болуы керек сияқты. Оның үстіне, кілең айтулы, азулы ақындардың өлеңіне ән жазып жүргеніңізді байқадық. Ән жазуға не түрткі болды? Әндеріңіздің тақырыптары да әралуан екен, табиғаты да әртүрлі екенін аңғардық...

– Бала күнімде ән шығаратын өнерім болды. Бірақ, басын бастайтынмын да, аяғы басқа әндерге ұқсап кететін. Балалығым шығар, әннің бәрі шығып қойған екен деп ойлайтынмын.

Бүгінгі заманға ақындар мен жыраулардың сөздері жеткенімен, мақамдары жеткен жоқ. Мен соларға мақам салып айтатынмын. Ол кезде ән жаздым, әуен жаздым деп ойламайтынмын. 1986 жылы Алматыда Бүкілодақтық фестиваль өтті. Сонда Аралбай мен Қашағанның жауаптасуын орындадым. Бұрынырақта Аралбайдың жалғыз баласы Берекет өлгендегі жырын айтатынмын. 1986 жылы әжем ауырып, ауылға қайтуыма тура келді. Ауылда жүргенде «Ертедегі әдебиет нұсқалары» деген кітап қолыма түсті. Сол жерден Аралбай мен Қашағанның жауаптасуын көріп, қуанып кеттім. Біртұтас дүние етіп алмаққа бекіндім. Әуені жоқ екен, өзім бір мақамға салып алдым. 1986 жылы Алматыға келіп, фестивальде соны орындадым. Сол уақытта Петербургте тұратын, қазір Америкада тұратын болса керек, Алма деген ғалым апайымыз қатты ырза болды. Көзіне жас іркіліп, мұндай мақамды кімнен алғанымды сұрады. Өзім салып алғанымды айттым. Кімнен үйренгенімді сұрайды, мен ешкімнен үйренбегенімді айтам. Ол кісі біртүрлі болып қалды. «Атам осы мақаммен айтушы еді» деді. Қызылордада туып-өскен кісі екен, мен қатты қайран қалдым. Бірақ, орындап жүрген мақамымда сырдың бір үн бар еді. Ол сол күйінше қалды.

Кейіннен, Атырауда жүргенімде, қолыма домбыра алып отыр едім, бір әдемі әуен келді. Онда да ән шығардым деп ойлаған жоқпын. Халық әндерін, халық композиторларының әндерін айтамыз ғой үнемі. Неге өз заманымыздың ақындарын шығармасқа деген ой келді. Кітап сөресіне барып едім, алдымен қолыма Маралтайдың кітабы ілінді. Сөйтіп, «Жас ғасыр, жаңа замана» деген ән туды. Ол туындыны «Сазген сазы» ансамблімен орындадым. Өзімнің әнім деуге батпай, «халық әуені» деп жазып қойдым. Кейіннен оны шәкіртім Өмірқұл Айниязов сұрап алды. Қазір жақсы орындап жүр. Алматыға келгеннен кейін «Алатау» шықты. Сол кезде ғана ән жаздым деп сезіндім, оған дейін мән берген емеспін. Желтоқсанның кезі еді, түнгі сағат он екінің кезінде бір күш итергендей етіп кітап сөресінің алдына алып келді. Қолыма тағы да Маралтайдың кітабы ілінді. Ашқан бетімде «Алатау» тұр екен:

Алатау, сен де ғаріп, мен де ғаріп,

Келеміз жүрекке мұң теңдеп алып...

Осы екінші жолынан бастап әуен келді. Ән туғанын бірден білдім. Маралтайға телефон соғып, әнді орындап бердім. Сол кезеңде Төлеген Айбергеновтің «Ақ жаңбырлар» деген өлеңіне ән жазған болатынмын. Айбергеновтің өлеңдеріне жазылған әндердің конкурсы болып жатыр екен, әлдекімдердің айтуымен «Ақ жаңбырларды» жібергем. Әнім жүлде ала алған жоқ, бірақ, содан кейін мен Төлеген Айбергеновтің шығармашылығына ерекше ден қойдым. «Ақ қайыңдар», «Ақ Жайық» дейтін әндер жаздым, одан кейін «Ортаңа келді өз балаң» туды. Туған топырақтың оң әсері шығар деп ойлаймын.

Әнші ата-анасымен

– Сіз оңтүстіктің тумасы болғаныңызбен, Батыс ән мектебінің өкілісіз. Бірақ, Асанәлі Әшімовтің «Сәуле – үш жүздің әншісі» деген сөзі тегіннен-тегін айтылмаған сияқты. Сіз Батыстың да, Жетісудың да әндерін орындайсыз. Бір мектепке телу қиын. Сіздің шәкірттеріңіз де әртүрлі екен. Орындайтын әндері мен мақамдары ғана емес, бүкіл болмыстары да бір-біріне ұқсамайды. Мәселен, Айгүл Қосанова мен Айгүл Елшібаеваны салыстыра алмаймыз. Немесе Елмұра Жаңабергенова мен Өмірқұл Айниязов салыстыруға келмейді. Сіздің шәкірттеріңіздің арасында нақ сіздің жолыңызды ұстанып келе жатқан кімдер бар? Шәкірттеріңіздің көпшілігі жаңаша бағытта танылып жүр. Қос Айгүл, Өмірқұлдар халықтық музыканы эстрадамен әдемі ұштастырып жүр, ал Берік Жүсіпов бұл қатарға мүлдем қосылмайды. Ұстазға шәкіртінің бәрі бірдей десек те, ішінде ерекшелеп, бөле-жара айтатыныңыз бар ма?

– Көп жыл ұстаздық еттім. Еңбек жолымды «Қазақконцерттен» бастаған едім. Шешем менің екі жасымда дүниеден озған, әжеміздің тәрбиесінде болдық. Кейін әжем ауырып, Алматыны да, бәрін тастап, ауылға кеттім. Мектепте мұғалім болып жүрдім. Бес жылдай ауылда қызмет еттім. 1991 жылы Құрманғазы атындағы консерваторияға шақырды. Ол кезде Қазақ Мемлекеттік университетінің филология факультетінде сырттай оқитынмын. Консерваторияға оқытушылыққа шақырғанда таңданысымды жасыра алмадым. Алдымен өзім оқуым керек емес пе деп ойладым. Сонда Қаршыға Ахмедьяров, Айтқали Жайымов, Айтжан Тоқтаған сияқты үлкен ұстаздар қолдау көрсетіп, Батыстың әншілік-жыршылық мектебінен сабақ беруді ұсынды. Әрине, мен екі жыл Ғарифолла Құрманғалиевтен дәріс алдым, оқыдым. Бірақ сол елде туып, сол топырақта өспегеннен кейін Батыс мектебінен дәріс беру қиынға түседі деген қорқыныш болды. Бірақ, консерваториядағы ұстаздарым сенім артты. Жеделхат арқылы шақырту жіберіпті. Ол уақытта інім әскерден келіп, әжеме келін түсіріп бергенбіз. Шаруа да ыңғайланып қалған. Сөйтіп, Алматыға қайтып оралдым. Ең алғашқы шәкірттерім Ержан Қосбармақов, кейін Айгүл Қосанова, Елдос Емілдер келді. Ол кезде кафедра меңгерушісі Жәнібек Кәрменов болатын. Қайрат Байбосынов, Набат Ойнаровалармен бірге мен де мамандық пәнінен сабақ бердім. Кейіннен белгілі-белгісіз себептермен Набат апай кетті де, ол кісінің Сыр бойының жыршылық мектебі бойынша оқып жатқан барлық оқушылары маған келді. Берік Жүсіпов, Елмұра Жаңабергенова бастаған жыршы балалар еді. Жамбылдан барып, жырдың айдынына кіріп кеттім. Оларға білгенімді үйрете жүріп, олардан да үйрендім. Кейіннен Қарақат Әбілдина, Айгүл Мақашевалар келді. Құдайға шүкір, шәкірттерімнің барлығы елге танымал. Өнердің әр саласында жүр. Соған қуанамын. Ұстаздық деген де ғылым. Екінің бірі ұстаздық ете алмайды. Әр шәкіртіме өз жолын тауып беруге тырыстым. Әрқайсысы өз келбетін қалыптастырса дедім. Шәкірттерімді бөле-жармаймын. Әрқайсысының өз ерекшелігі бар.

– Дәстүрлі әнді эстрадалық өңдеумен орындауға сіз қарсы емессіз. Оны үнемі айтып та жүресіз. Бірақ, өңдегеннің жөні осы екен деп, кейбір әндерімізді бүлдіріп те алып жүрміз. Мақамы өзгеріп, табиғаты бұзылған дүбәра дүниелер пайда болды. Бір ғана «Балқадишаға» қатысты қаншама әңгіме болды. Кененнің «Бас та өлең, мұрын да өлең, құлақ та өлең» дегенін қалай естісе солай қабылдап, телеэфирден «басты өлең, орынды өлең, құлықты өлең» деп орындаған эстрада әншілері де болды. Осындай жағдайды түзеу үшін не істеуге болады деп ойлайсыз? Көркемдік кеңес қай бағытта жұмыс істеуі керек? Көркемдік Кеңестің жұмысы қай жерден басталуы керек? Бұрын да айтылып жүрген әңгіме ғой, десек те, соңғы уақытта асқынып бара жатқанын аңғарамыз. Ұлттық радиоарналардың өзінде ыңғайсыз жағдайлар кетіп жатады. Қазір қолдарыңызда билік бар, мүмкіндіктеріңіз жетеді. Не істей аласыздар?

– «Қазаннан қақпақ кетсе, иттен ұят кетеді» деген рас. Өнерді әркім қолжаулық көріп, жеңіл қараған заман болды. Ал өнер – аманат. Оның шашауын шығармай келесі ұрпаққа қалдыру – парыз. Бабамыздың мұрасы болғаннан кейін қызғыштай қорып, жөнге салып отыруға міндеттіміз деп есептеймін. Эстрада әншілері тарапынан кемшілік кетіп жатады, оны түзеу керек. Біреу сынды түсінеді, екінші біреулер қабылдамайды. Бірақ, тезге салу керек. Қазақ радиосын Жүрсін Ерман басқарып тұрған уақытта мен де көркемдік кеңеске мүше болдым. Исраил Сапарбай, Роза Рымбаева, Кеңес Дүйсекеевтер мүше болатын. Әркім өзінің тарапынан кем-кетікті айтып отыратын, әркім өз саласына жауап беретін. Қазір де көркемдік кеңес бар шығар деп ойлаймын.   Ондай кеңес барлық жерде болуы тиіс. Әсіресе, телеарналарда болуы керек. Әр мекеме өз әншісін тәртіпке шақыруы керек. Бірақ, бізде ешқандай мекемеде тіркелмеген, бір ғана продюсерге бағынатын әншілер де аз емес. Шаласауатты продюсерлердің жетегімен ұлттық ән өнерімізді бұзып, бұрмалап жүргендер кездеседі. Келешекте ол бір жолға қойылатын шығар деп ойлаймын.

  

Ақын Фариза Оңғарсынова жүрекжарды лебізін білдіруде, 2011 ж

 – Дәстүрлі өнерді халықтық қазына деп есептейміз. Шетелге барсақ, шетелдіктер келсе, алдымен төл өнерімізді ұсынамыз. Бірақ, дәстүрлі өнерге деген біздің құрметіміз тілімізде ғана сияқты. Алматыдағы Жамбыл атындағы филармонияның жеке орындаушысы болып жүріп, Астанаға ауысқан талантты әнші Ерлан Рысқалидың айтқаны еске түсіп отыр. Біздің филармония қызметкерлерінің алатын айлығы балабақшаның бір айлық ақысын төлеуге де жетпейтін көрінеді. Сіз басқарып отырған Жамбыл филармониясындағы әншілердің материалдық жағдайын сұрағым келіп отыр.

– Үкіметтің арнайы қаулысымен жалақылары белгіленген. Әншінің біліміне және еңбек өтіліне байланысты. Әншілердің көпшілігінің жоғары білімі жоқ немесе сай емес. Басқа саланы бітіріп, кейін филармонияға келіп қызмет етеді. Олардың мамандықтары есептелмейді де, ең төменгі жалақы алады. Ең төменгі жалақы дегеніміз – 25-30 мың теңге арасы. 25-30 мың теңге алып жүрген әнші қалай өмір сүреді? Тек қана халықтың үстінен өмір сүреді. Оның үстіне, дәстүрлі әншілер эстрада әншілері сияқты емес, тойға бара бермейді. Тойға бір барып, ақшаның шетін көргеннен кейін өнерін ұмытып кетіп жататындар да бар. Тойға бару арқылы өнерді насихаттауға болатынына мен шәк келтірмеймін. Бірақ, тойға жеңіл-желпі, тарсылдақ әндер керек. Ал біздің дәстүрлі әндер философияға құрылған. Ондай өнер қазіргі тойларға өтпейді. Бір жырауды шақырып, жырлатып қойып қарап отыратын баяғы халық жоқ қазір. Тойдағы халық асабалардың анекдоттарын тыңдағысы келеді, бір-бірімен әңгіме-дүкен құрып, билеп қайтқысы келеді. Ондай жерге дәстүрлі әнді апарып та қажеті жоқ деп ойлаймын. Тіпті, ауданда, ауылда концертке келетін халық аз. Қайрат Нұртас, Заттыбектердің концерттеріне баратын халық кей концерттерге тегін билет таратсаң да келгісі келмейді. Өнерді тыңдай білу, сол арқылы демала білу мәдениеті бізде қалыптаспай отыр. Осы жағынан ақсап жатырмыз. Халықтың санасын оятып, мәдениетін көтеру бағытында үлкен бір реформа керек деп ойлаймын. Бала-шағаның концерттеріне мәз бола бермей, зиялы қауымға арнап концерт қоятын күнге жету үшін үлкен күш керек.

     – Концерт, көрермен дегеннен шығады, кезінде Мұхтар Әуезов, Ғабит Мүсіреповтер театрға, концерттерге барып, артынан талқылауларға да қатысып жататыны бізге бір ертегі сияқты. Астанада Әміре Қашаубаев атындағы ән байқауы өтіп жатқанда ренішіңізді жасыра алмай: «Үш күн бойы концерт қойып жатырмыз, бірде-бір зиялы қауым өкілі төбе көрсетпеді. Астананы көтереміз деп кеткен зиялы қауым қайда жүр?» – деп ашына айтқан едіңіз. Қазір театрға барсақ та, Дулат Исабеков бастаған бірді-екілі ағаларымызды ғана көреміз. Ол кісілердің өзі де үйреншікті болып кеткен. Ал зиялы қауым театрдан, халықтық ән-күй өнерінен неліктен сырт қалып отыр деп ойлайсыз?

 – Шынында да, бұрын зиялы қауым басқа болатын. Өнерге жанашыр еді. Кемшілігі болса, айтатын. Жақсылығын дәріптейтін. Сын айтып отыратын. Сұлтанмахмұттың «Қазақтың әні өлсе, әдебиеті жесір қалады» деген сөзі бар. Халық сауыққой еді. Әнші-жыршыларды төбесіне көтеретін. Кеңестік кезеңде өнерге деген ынтамыз бәсеңсіп, жаңалыққұмар болдық. Зиялы қауым ары айтып, бері айтып көрді. Ақырында сөздері өтпегеннен кейін қойды ма деп ойлаймын. Қазір әркім өзімен-өзі. Өнердің өрістеуіне атсалысып, пікір білдіріп жүргендерін естіген емеспін. Кезінде Ақселеу Сейдімбек ағаларымыз өнерпаздардың арқасынан қағып, пікірін білдіріп жүретін. Қазір мұндай сиреп кетті.

– «Мәдени мұра» бағдарламасымен шыққан «Қазақтың 1000 әні» деген үлкен жобаның басы-қасында сіз де барсыз, дайындаушылардың бірісіз. Осы антологияға «біткен іске сыншы көп» тұрғысында да, «сын түзелмей мін түзелмейді» дейтін тұрғыда да біраз сын айтылды. Соның ішінде сіздің атыңызға да айтылған сын бар. Мәселен, өзіңіздің әріптесіңіз Қатимолла Бердіғалиев бір сұхбатында «Айнамкөзді» Ғарифолла Құрманғалиевтің орындауында беру керек еді деген пікірін айтты. «Ғарекеңнің орындауында саңқылдап ерекше естілетін. Оның орнына Сәуле өз орындауындағы әнді берген екен» деп, өкпе-ренішін білдіргендей болды. Ғарифолла Құрманғалиев сіздің ұстазыңыз. Ал әлгіндей сын-ескертпелерді қалай қабылдап жатырсыз және не дейсіз?

     – Шынымды айтсам, мұндай сын-ескертпені естімеппін. Сын айтылса, оны қабылдаймыз. «Айнамкөзді» айтып, Ғарекеңнің алдына шығып кетейін деген ойым жоқ. Ғарекең қазақ ән өнерінің жарық жұлдызы, ХХ ғасырдағы аңыз адам. Антологияға көптеген әндері енгізілді. Ал оның басында мен жалғыз отырған жоқпын, бірнеше адам болды. Азғантай уақыт ішінде қыруар шаруа атқарылды. Барлығымыздың жұмысымыз бар, жұмыстан кейінгі уақытта жиналып жүрдік. Түнгі бір-екілерге дейін қызылкеңірдек болып айтысып жүріп, 1000 әнді жинақтадық. Көпшілігі мұрағаттан келді. Кейбірінің сапасы дұрыс болған жоқ. Неғұрлым көп адамның қамтылғанын қаладық. Жеке өзім Амангелді Сембиннің орындауындағы бір халық әнін енгізгім келді. Өкінішке қарай, комиссияның ішінде ортақ келісімге келе алмай, Сембин енбей қалды. Үлкен дүние болғаннан кейін сын-ескертпе болатыны орынды. Ұлттық музыка орталығы болса, ол жүйелі түрде жұмыс істесе, мұндай кемшіліктер өз-өзінен жойылар еді. Соңғы кезеңінде қолымды күйдіріп алып, көп жұмысына қатыса алмадым.

– Апай, тағы бір даулы сұрақ. Тәжіктің «Сорбон» деген әніне байланысты Талғат Теменовпен араларыңызда дау болған еді. Дәлірек айтсақ, өзіңіз өңдеген сол әнді Теменовтің «Менің күнәлі періштем» фильмінде рұқсатсыз пайдаланғанына ренжіген болатынсыз. Аяғы соттасуға дейін барып қалған еді. Соның соңы не болғанын білгіміз келеді...

Концерттен соң, 2009 ж

 – «Адамның көңілі бір атым насыбайдан қалады» дейтін қазақпыз. Кейде сол бір ауыз сөздің айтылмай қалғанының соңы өкініш тудырады. 2004 жылы Қырғызстанға барғанымда тәжіктің мәдениеттанушы-ғалымымен кездесіп, «Сорбон» әнін үйреніп қалған едім. Бір жылдан кейін әлгі кісімен тағы да кездесіп, екеуміз әнді бірігіп орындадық. Ән ерекше ұнады, әсіресе, тарихы ұнады. Шамамның жеткенінше осы әнді сол тілде орындағым келді. Сөзі – ХIII ғасырда ғұмыр кешкен парсының классик ақыны Сағдидыкі. Өзі Орта Азия, Иран, Түркияда кең таралған ән екен. Негізінде жігіт орындайтын ән. Соған қарамастан, бұрын эстрадамен бірде-бір ән орындамағаныма қарамастан, Бағлан Омаровқа өңдетіп, осы әнді айтып көрдім. Кейін әркім-әркім осы әнді фильмнен естігендерін айтып жүрді. Мән бермедім. Бірде «қазақша орындапсыз» деген әңгіме жетті құлағыма. Енді біреулер оны Айгүл Қосанова орындағанын айтты. Сөйтсем, өзімнің шәкіртім Айгүл Қосанова әнді Ұлықбек Есдәулеттің тәржімалауымен қазақша орындаған екен. Қоластымда жұмыс істейтін шәкіртім болғаннан кейін бір ауыз айтып едім, Айгүл: «Сіз олардан патентін алып қойып па едіңіз?» – деп өзіме сұрақ қойды. Мәселе патентте емес, көңілде еді. Кейін Талғат Теменов бұл әнге менің еш қатысым жоқ екенін айтып жүргенін білдім. Ақыры баспасөзге шықты. Сонда Талғат Теменов аранжировкаға авторлық құқық жүрмейтінін айтып, «өзі Сәуле соны біле ме екен?» депті. Маған бір ауыз сөздің өзі жеткілікті еді. Болмағаннан кейін «Қазақфильмге», Ермек Аманшаевқа бардым. Олар «Теменов жауап береді» деп шықты. Ақыры сотқа дейін жетті. Сотта Теменов пен өзімнің шәкіртім соңына дейін мойындамай кетті. Әркімнің ұяты білсін дедім де, қойдым. Жалпы, бізде авторлық құқыққа қатысты түйткілді мәселе өте көп. Кезінде бар жиған-тергенімді беріп, «Айнамкөз» деген үнтаспамның бес мың данасын сатып алған едім. Соның біреуін де сата алмадым. Неге десеңіз, базарда, дүкендерде толып тұр. Кеше ғана сауда үйінен өзімнің таспаларымды көріп, қайран қалдым. Мұндайдың бәрі заңмен қорғалуы керек. Ондай мәдениетке жете алмай жүрміз.

– Төл өнеріміздің өсіп-өркендеуіне қызмет етіп келе жатқаныңызға ширек ғасырдай уақыт болған екен. Осы уақыт ішінде алған жалғыз атағыңыз – «Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері». Оның өзін мұнда алдыңыз. Ал қазір осы атақты екі ән айтқан эстрада әншілері де алып жүр. Репертуарында 500-ден астам әні бар дәстүрлі әнші мен бір әні екіншісінен аумайтын эстрада әншісі қатар тұрғанда қандай сезімде боласыз?

 – Атақты 2009 жылы алдым, оны да алуыма зиялы қауым өкілдері себепкер болды. 2009 жылы Ғарифолла Құрманғалиевтің 100 жылдығына орай Алматыда концерт берген едім. Концертке Атыраудан арнайы келген кісілер бар екен. Сол уақытқа дейін атағымның болмауына ол кісілер қатты қайран қалып, айтып кетіпті. Ақырында Ғылым академиясы біраз адамның қолын жинап, Еңбек сіңірген қайраткер атағын алып берді. Серік Қирабаев бастап, Бибігүл Төлегенова апаларымыз қостап, Қадыр Мырза Әли, Илья Жақанов, Еркеғали Рахмадиевтер қолдады. Өз қолыммен алуға Астанаға бара алмай, Бибігүл апам өзі алып келіп, кеудеме қадады. Сол кісінің жолын берсін деп тілеймін.

Бибігүл Төлегенова "Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері" атағын табыс етуде

Расында да, кейіннен бұл атақ екінің біріне берілетін болды. «Халық әртісі» деген атақты әркім-әркім ала бастағаннан кейін оны алып тастап, қайраткер атағын ғана қалдырған еді. Ол аты айтып тұрғандай, еңбегі сіңген, қайраткер адамдарға берілуі керек еді. Ал бізде тойда жүрген екі әншінің бірі алып жатыр. Ең болмаса қайырымдылық жасап, қайраткерлік жасамаған адамдардың алуы ыңғайсыз. Бір эстрада әншісі алған уақытта пікірімді жасыра алмай, айтып салып едім, осы атақты алған екі эстрада әншісі ыршып түсті. Сол күні Ғылым академиясында онкология саласына еңбегі сіңген үлкен дәрігер ғалыммен кездестім. Кеңестік кезеңде алған бір орденінен басқа ешбір атағы жоқ екен, оны қажет те етіп тұрған жоқ. Ал жеңіл жолмен атақ алып, оны қызғыштай қорып, көкке шапшып тұрған эстрада әншілерінің жанында ол кісі кез келген атақ-марапатқа лайық еді деп ойладым.

– Апай, қызыңызға қатысты бір сұрақ. Өзіңіз дәстүрлі ән өнерінің белді өкілісіз, ал қызыңыз скрипка класында оқиды екен...

– Скрипканы қызым емес, мен таңдадым. «Өнерді үйрен, үйрен де жирен» деген сөз бар ғой. Атырауға барғанымда скрипка класы жаңадан ашылып жатыр екен, соған өз қызымнан бастап бердім. Жат-жұрттың өнері ғой, бірақ, осы скрипкашылар өте еңбекқор келеді. Семестр сайын қаншама шығарманы тапсырады. Ол үшін шыдам керек, жады мықты болуы керек. Осы жағын ойладым. Қызым қазір К.Байсейітова атындағы мектептің 12-сыныбында. Бірақ, скрипкашы боламын деп жүрген жоқ. Десе де, өнердің бір саласын ұстайтынына сенемін. Қызым ән жазады. Бірді-екілі әндерін орындап та жүр. Әдемі қоңыр дауысы бар. Әнге сөз таңдау да оңай емес. Ән жазуым үшін жақсы сөз таңдап беріңіз деген соң, Абайдан бастап, Маралтайға дейінгі ақындардың кітабын алдына төгіп тастадым. Бірнеше күн оқыды да, ішінен бірнешеуін таңдады. Таңдауы Бауыржан Жақыптың «Бұлттардың жазған жазуы» деген өлеңіне түскен екен. Соны таңдадық. Кейін менің концертімде Тұманбай Молдағалиевтің «Ана» деген сөзіне ән жазып, маған сый жасады. Тұмағаңды таңдағанына қатты қуандым, көңілім толды. Қызым қайда жүрсе де, ұлтымыздың өнерін насихаттайтынына сенемін.

– Әңгімеңізге рахмет.

 

Сәуле Жанпейісова. Гәкку. Фольклорлық ансамбльдер мен эстрадалық өңдеуде орындалған әндер

Сәуле Жанпейісова. Мұхит әндері

Сәуле Жанпейісова. Ілия Жақановтың әндері

Сәуле Жанпейісова. Сәуле-сарын