Арман Қани, ақын: Поэзияға құрмет кеңестік кезеңде жоғары болды

– Аға, қазір не жазып жүрсіз?
– Шынымды айтсам, өлең жазу қиындап барады. Бұрын шығармашылық пен қоғамдық жұмысты қызметтен,  отбасы тірлігінен, тіпті бірінші байлық – денсаулықтан да жоғары қойдық.  Қазір көңіл тұрмыстық жағдайға қарай алаңдай береді. Кредитті, пәтерақыны, коммуналдық қызмет ақыларын уақытында төлесек, арендадағы пәтерімізді жекешелендірудің жолын тапсақ деген мәселелер мазалайды. Әрине, бұл проблемаларды өлеңге айналдыру мен үшін ыңғайсыз әрекет. Азаматтық лирика жанрына жататын бір өлең сұлбасы көкейімде жүр. Соны қағазға түсіре алмай қиналудамын.
– Бүгінгі күні өлеңге деген қажеттілік қай деңгейде? Басқаша айтсақ, бүгінгі оқырман кім?
– Өлеңге деген қажеттілік деңгейін қандай да бір уақыт кесіндісімен байланыстыра қарау қиындау шығар.   Бірақ,  поэзия мен ақындарды құрметтеу сезімі кеңестік қоғамда жоғары болды деп айта аламын. Кеңестік отаршылдық кезеңді жан-тәніммен жек көре тұрып осынау ащы шындықты айтуға мәжбүрмін. Қазір қазақстандық қоғамда нарықтық сана қалыптасты.  Ол өлеңнің көркемдік сапасынан гөрі кітаптың қалыңдығы мен безендірілуіне, ақынның талантынан гөрі атақ-даңқына, мансабына, қызметіне, тұрмыстық жағдайына қарай байыптайды. Меніңше, бүгінгі поэзияның оқырмандары жас ақындар мен талапкерлер. Рас,   Кеңес әдебиетінің негізін қалаған ақындарды олардың оқуы екіталай.
– Өзіңіз кімдерді оқып жүрсіз?
– Қазір өзім «кәсібилік» дертіне шалдыққан сияқтымын. Заманауи үлкенді-кішілі ақындардың жаңа өлеңдерін оқи бастаған сәтте-ақ автордың жазу машығы маған бұрыннан бері таныс сияқты болып көрінеді.  Жаңа стиль, жаңа ой жоқ тәрізденеді. Содан шығар, астын сызып тұрып оқи алмаймын. Дегенмен, ақын қыз-келіншектердің өлеңдерінен бұрын өзім байқамаған өрлікті де, нәзіктікті де аңғарамын. Оқта-текте  «Мәссаған. Ком» порталына кіріп,  Асылзат Арыстанбек, Құралай Омар, Танакөз Ильясова, Мақпал Мысаның өлеңдерін сүйсіне оқимын. Жас кезімізде Александр Блок, Марина Цветаева, Назым Хикмет, Олжас Сүлейменовты пір тұттық. Оқта-текте солардың туындыларына қайрылып көз салып отырамын.
– Жас ақындар жиі сыналып жүр, сіз не дейсіз? Жастардан кімдерді қадағалап жүрсіз?
– Кеңестік кезеңде де негізінен жас ақындар сыналған, сосын аймақтарда тұратын ақындар сыналушы еді. Қазіргі кезеңде де сол сақал сыйлау, атақ-даңқты, лауазымды құрметтеу «дәстүрі» сақталған шығар... Біздің Ертістің Кереку өңірінде алды түрлі мекемелерде жас маман болып қызмет етіп жүрген, соңы жоғары оқу орындары мен мектептерде оқып жатқан Серікболсын Дүйсенбай, Рымбек Қабиденов, Жарқынбек Амантай, Рауан Қайдаров, Алтынбек Мұқышев, Оразбек Саяхат, Айдын Мейрамов сияқты жас ақындар бар, солардың аяқалысын қадағалап отырам.  Қолымнан келгенше соларға көмек көрсетуді ағалық парызым санаймын.
– Прозамен салыстырғанда, сандық жағынан поэзияның салмағы басым екені белгілі. Бірақ, сапа қай деңгейде?
– Өлең кітаптары сандық көрсеткіштер жағынан өзге жанрдағы басылымдардың алдында десем, қателеспеспін. Ал сапа жағынан, әрине, олай емес. Баспаханалар жеке меншікте, олардың басшыларына шығармалардың көркемдігіне байланысты қандай да бір талап қоюға құқымыз жоқ.  Осының барлығы сапасыз туындылардың қаптап кетуіне қолайлы жағдай туғызып отыр. Ал өз басым қазіргі қоғамдық санаға поэзиядан гөрі көсемсөз қатты ықпал етеді деген ойға басымдық беремін. Заңдылық жағынан негізделіп, ғылыми сараланып жазылған көсемсөздер қоғамдық пікір тудыра алады. 
– Болашақта не жазғыңыз келеді?
– Бізде тәуелсіздікті, егемендікті, ұлттық, мемлекеттік мұрат-мүдделерді асқақтататын, жастарды қазақстандық патриотизмге баулитын поэзиялық туындылар қатары көп емес. Алдағы уақытта осы бағытта мардымды еңбек етсем деген ойым бар.
– Рахмет!